ÇİFTLİ İFADELER
Ai!
Geçen derste de bahsettiğimiz gibi Quenya’da çoğullar li, i veya r ile yapılıyordu. Aynı zamanda gerçek dillerde de olduğu gibi Quenya’da çiftli ifadeler içerir. Bundan kastım birbiri ile ilişkisi olan iki nesneyi isimlendirirken kullanılan kelime grupları. Çiftli kullanımın iki şekli var: -u ve -t.
Aslında Tolkien bu iki kullanımı bir şekilde farklı tasarlamıştı. Ama ne yazık ki bugün elimizde bu bilgi yok. Mektuplar(Letters):427’e bununla ilgili birkaç şey bulunuyor. -u ile bitten (İlkel Elfçede -û) doğal çiftler için kullanılırdı, yani iki insan veya nesne arasında mantıksal bir ilişki kurulduğunda. Örnek olarak VT39:9, 11, pé kelimesi (dudak) peu şeklinde kullanılmıştı, bir insanın bir çift dudağı anlamında (ve değil, örnek olarak, bir insanın üst bir diğerinin alt dudağından bahsedilmiş olunsaydı, yalnızca "iki dudak" ve doğal bir çift olmazdı). Veru ismi, "evil çift" ya da "karı-koca", çiftli ifade sayılır; yani “evil çift” kelimesi tekil olarak görülmez (ama verno "koca" ve vessë "hanım" aynı anlamı taşır; Letters:352). alda ismi (ağaç) çiftli anlam içerir, ama herhangi bir ağaç değil, Valinor’un iki ağacı: Aldu.
Gördüğünüz gibi u eki sesliye eklenince sesli düştü. Aldau değil de Aldu daha yaygındır. Ama kadim zamanda Aldaru, görülüyor -u eki normal çoğul olan aldar "ağaçlar"a getirilmiş, Ama bu eski kullanımın Lotr zamanında modası çoktan geçmişti. Peu kelimesinde ise, son ses –u eklenince düşmüyor. Quenya pé ilkel elfçedeki peñe kelimesinden türemiş, çiftli peu ise peñû kelimesinden türemiş olmalı (VT39:9) – yani peu’nun e’si son harf değil aslında. (ee, kolay diyen olmadı)
Diğer çiftli kullanım, -t, ile ilgili Letters:427de eski element ata’yı simgelemekteydi. Yani elfçedeki "iki", atta. Kısacası bir şeyden iki tane olduğunu gösteriyordu. Örnek olarak, ciryat, cirya’nın çiftidir (gemi) iki tane gemiden bahsediyordu; ciryat belkide konuşma dilindeki bir kısaltmaydı ve orjinal olarak kullanımı atta ciryar’dı, (iki gemi).Diğer kelimelerde, -t’deki çift anlamı -u ile aynıydı. Ciryat "2 gemi" (özellikle "ciriat" olarak okunuyor [Letters:427]).
Ör:Bir çift yaprak, lasset (tekili: lassë "yaprak")
Geçen hafta üzerinde bahsetmemiz gereken bir şey daha vardı. Bu bir ayrıntı, yani hatırlamak zorunda değilsiniz. Bazen Quenya sözcükleri ek aldıklarında değişirler, ör. talan "zemin" talam- a dönüşür çoğul alınca. (talami). Biz talam-‘ın talan’dan türediğini biliriz. Çoğunlukla -o ve -ë barındıran sözcüklerin son harfleri bazen -u- ve -i-‘ye dönüşür, mesela, ek aldıysa; lómë "gece" lómi-‘ye dönüşür. Çoğunlukla kelimeler tamamen ek almış biçimleri ile kullanılır ve eski halleri unutulur. Ama hepsi değil… Bir de sonu sessiz ile bitenler r yerine "i" alıyor...
KELİME BİLGİSİ
atta "iki"
hen (hend-) "göz"
ranco "kol"
ando "geçit"
cirya "gemi"
aiwë "kuş"
talan (talam-) "zemin"
nér (ner-) "adam" (herhangi bir ırkın erkeği, elf, insan veya ölümsüz)
nís (niss-) "kadın" (aynı şekilde: herhangi bir ırkın dişisi)
sar (sard-) "taş" (küçük bir taş, madde çeşidi olarak değil))
alda "ağaç"
oron (oront-) "dağ"
ALIŞTIRMALAR
1. Türkçe'ye çevirin:
A. Hendu
B. Atta hendi
C. Aldu
D. Atta aldar
E. Minë nér ar minë nís.
F. I sardi.
G. Talami.
H. Oronti.
2. Quenya'ya çevirin:
I. İki gemi (yantana duran iki gemi)
J. İki gemi (kardeş gemiler)
K. Kollar (Bir kişinin iki kolu)
L. İki dağ (fark etmez, ikiz dağlar, veya çoğul olarak)
M. Çift geçit (Çoğul ifade)
N. İki kuş (bir çift)
O. İki kuş (yalnızca iki kuş)
P. Karı koca
Geçen Haftanın cevapları
ALIŞTIRMALAR
1. Bunları Türkçe'ye çeviriniz
A. Roccor - Atlar
B. Aran -kral
C. I rocco. -(the) at
D. I roccor. - (the) atlar
E. Arani. -krallar
F. Minë lië nu minë aran. -Bir kralın altındaki bir halk
G. I aran ar i tári. kral ve kraliçe
H. Vendi. bakireler
2. Quenya'ya çeviriniz:
I. Söğütler. tasari
J. Elfler. eldar
K.(the) Krallar i arani
L. halk lie
M. Söğüt altındaki at rocco nu tasar
N. Bakire ve kraliçe Vende ar tari
O. Kraliçe ve bakireler tari ar Vendi
P. Güneş ve Ay (Bunu yaparsınız) Anar ar Isil
Bir dahaki ay: SIFATLAR Orada olun
Elen sila lùmenn' omentielvo!
Hata varsa bildiriniz. Zira kimsenin bir şeyi yanlış öğrenmesini istemem.
